|
Tremadog
Enghraifft berffaith o gynllunio tref yn nechrau’r 19eg ganrif
gan Madocks a brynodd y tir yn 1798, gyda’r sgwâr wyneb
cobls hudolus a mawreddog. Erbyn 1805, cafodd y bythynnod
cyntaf i weithwyr eu hadeiladu yn yr hyn a alwodd yn ‘Pentre
Gwaelod’. (mae’n debyg mai 1 - 9 Heol Dulyn ydynt). O fewn
y flwyddyn, roedd wedi newid enw’r pentref i Dre Madoc.
Cafodd y safle, cynllun, adeiladau a’r gofod cyffredinol eu
cynllunio i greu argraff o fwrdeistref. Yn brin o’r cyfoeth i
adeiladu popeth ei hun roedd Madocks eisiau denu pobl i
mewn i’w dref i adeiladu o fewn cynllun cryf cyflawn. Y rhan
bwysicaf o’r dref oedd Sgwâr y Farchnad. Roedd y clogwyn
serth yn y cefndir yn rhoi effaith theatrig i’r holl ardal.
Cwblhawyd canol hanesyddol Tremadog erbyn 1811 ac yn
wir mae’r rhan yma o’r dref yn parhau i fod yn sylweddol
ddigyfnewid hyd heddiw.
Ar Heol Llundain wrth ddod allan o Dremadog, mae capel
mawreddog yr anghydffurfwyr a adeiladwyd yn 1810 gydag
arddull glasurol portico yn cael ei ychwanegu yn 1849.
Gyferbyn mae Snowdon Lodge, y man ble ganwyd T. E.
Lawrence (Lawrence of Arabia).
Drws nesaf i hyn mae Eglwys Y Santes Fair, un o’r eglwysi
‘adfywio gothig’ cynharaf yng Nghymru yn dyddio o 1811.
Mae’r eglwys wreiddiol wedi cael ei hatgyweirio a’i adnewyddu
yn llawn fel canolfan gymunedol, prosiect a gafodd ei arwain
gan Gyfeillion Cadw Tremadog, Ymddiriedolaeth Cadwraeth
Adeiladau Hanesyddol. Cafodd ei sefydlu yn 1991 i amddiffyn
a diogelu treftadaeth bensaernïol, hanesyddol a strwythurol
Tremadog.
|
